Η ανεργία δεν λέει να μειωθεί. Οι ενέργειες της κυβέρνησης, σπασμωδικές
και πρόχειρες, δεν αφήνουν περιθώρια ελπίδας. Τα προγράμματα τύπου
Stage αποδεδειγμένα δεν έχουν μέλλον. Η απασχόληση στον δημόσιο τομέα,
υπ' αυτές τις συνθήκες μαρασμού και έλλειψης τεκμηριωμένης στρατηγικής
κατεύθυνσης, επίσης δεν αποτελεί βιώσιμη απάντηση. Υπάρχουν άλλες
λύσεις;Οι έννοιες της κοινωνικής οικονομίας και της κυκλικής οικονομίας κερδίζουν συνεχώς έδαφος τα τελευταία χρόνια στις -"από τα κάτω"- διαδικασίες επαγγελματικής απασχόλησης.
Η κοινωνική οικονομία, σύμφωνα με τον ορισμό που οι Σοφία Αδάμ και Χρίστος Παπαδόπουλος παραθέτουν σε έκδοση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, «αποτελείται από όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που διεξάγονται από επιχειρήσεις, κυρίως συνεταιρισμούς, ενώσεις και κοινωνίες αλληλοβοήθειας, οι οποίες εμφορούνται από τις ακόλουθες αρχές: Προτεραιότητα στις υπηρεσίες προς τα μέλη και την κοινότητα και όχι στο κέρδος, αυτόνομη διοίκηση, δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, προβάδισμα στα μέλη και στην εργασία έναντι του κεφαλαίου στη διανομή των κερδών».
Η κοινωνική οικονομία έχει ιστορία χρόνων και επανέρχεται θεαματικά. Σύμφωνα με στοιχεία της Σ. Αδάμ, σχεδόν 15 εκατομμύρια εργαζόμενοι απασχολούνται σε τομείς της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ε.Ε., αριθμός που αντιστοιχεί στο 6,5% του ενεργού πληθυσμού.
Η κυκλική οικονομία αφορά την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου που βασιζόταν στον τύπο «εξαγωγή - κατασκευή - κατανάλωση - διάθεση» δίδοντας έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση, την ανταλλαγή, την ανακύκλωση και γενικότερα την εξάλειψη των αποβλήτων.
Η κυκλική οικονομία είναι μεν ένας όρος που πρωτοχρησιμοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '70, όμως μόλις τώρα γίνεται αισθητή, εξαιτίας κυρίως των μεγάλων πιέσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και το σύνολο του πλανήτη (κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντική υποβάθμιση, έλλειψη φυσικών πόρων). Η Κομισιόν εκτιμά ότι η μετάβαση στην κυκλική οικονομία θα φέρει για την ευρωπαϊκή οικονομία οφέλη της τάξης των 630 δισ. ευρώ ετησίως και θα δημιουργήσει περισσότερες από 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. έως το 2030.
Κοινωνική και κυκλική οικονομία είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που μας καλεί σε διαφορετική γραμμή πλεύσης αναφορικά με το τι θεωρείται ανάπτυξη και πώς αποτιμάται. Όμως στην Ελλάδα χάνουμε το τρένο για μια ακόμη φορά.
Το 2011 εκδόθηκε ο Νόμος 4019 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα». Ήταν ένας νόμος προοδευτικός για τα ελληνικά δεδομένα, που τα βασικά του στοιχεία αγνοήθηκαν ή καταργήθηκαν. Έτσι σήμερα, σχεδόν 4 χρόνια μετά και παρά τις πρόσφατες προκηρύξεις που δείχνουν μάλλον την αγωνιώδη προσπάθεια να απορροφήσουμε κονδύλια ΕΣΠΑ, δεν έχει συσταθεί ακόμα ο μηχανισμός στήριξης και χρηματοδότησης κοινωνικών επιχειρήσεων που προβλέπονταν στον νόμο. Επιπλέον οι φοροαπαλλαγές που θεωρητικά θα απολάμβαναν τέτοιου είδους επιχειρήσεις καταργήθηκαν σιωπηλά και πλέον το πλεόνασμά τους φορολογείται κανονικά.
Αξίζει να διαβάσει κανείς το βαρύγδουπο «Στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας» που δημιούργησε το υπ. Εργασίας το 2013 για να γίνει αντιληπτή η ελάχιστη πρόοδος στην καθιέρωση θεσμών κοινωνικής οικονομίας. Ένα μόνο πράγμα κινείται γοργά: η προσπάθεια αετονύχηδων να εκμεταλλευτούν το ομιχλώδες καθεστώς που διέπει την κοινωνική οικονομία για να δημιουργήσουν δομές "φαντάσματα".
Στην κυκλική οικονομία τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μία από τις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. στα επίπεδα ανακύκλωσης. Ούτε επίσης μπορούμε να αγνοήσουμε την άοκνη προσπάθεια πολλών ομάδων συμφερόντων, επιχειρηματικών και πολιτικών, να συντηρήσουν το business as usual στη διαχείριση των αποβλήτων.
Έτσι όμως χάνεται μια μοναδική στα χρονικά ευκαιρία να δημιουργηθούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τους Έλληνες πολίτες να μάθουν να ψαρεύουν, κατά πώς ορίζει το διάσημο γνωμικό. Εργαλεία που θα δώσουν τίμιες θέσεις εργασίας, σε τομείς εξωστρεφείς, πέρα από το παραδοσιακό μοντέλο "καφενείο, ταβέρνα, τουριστικό κατάλυμα".
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη Συναντήσεις της Αυγής στις 26.11.2014
