8 Ιουλ 2015

Να θάψουμε το τσεκούρι



Το παρακάτω κείμενο είναι μια ταπεινή προσπάθεια να θέσω ένα πλαίσιο συζήτησης και κατευνασμού. Χωρίζεται σε δυο μέρη. Το ένα απευθύνεται σε όσους στήριξαν το Όχι, το άλλο σε όσους ψήφισαν Ναι στο πρόσφατο δημοψήφισμα.

Προς τους υποστηρικτές του Όχι. Οι υποστηρικτές του Ναι μπορείτε να το αγνοήσετε.

Ας ισχυριστούμε απλοϊκά ότι την Κυριακή γεννήθηκε ένα νέο πολιτικό σημαίνων. Οι 2 μέρες που ακολούθησαν ισοδυναμούν με 18 πολιτικά χρόνια για τον καρπό που έβγαλε η κοινωνική δυστοπία της χώρας.  Το πολιτικό γέννημα της Κυριακής αναγκάζεται να ενηλικιωθεί. Και πλέον ως ενήλικο ον καλείται να διαλέξει το δρόμο που θα ακολουθήσει.

Μια σειρά από λάθη τους τελευταίους 5 μήνες μας οδήγησαν εδώ. Το δημοψήφισμα έδειξε πως η πλειονότητα των πολιτών είναι πρόθυμη να συγχωρήσει τα λάθη, θεωρώντας ότι προκλήθηκαν από απειρία, από υπερβολικό βολονταρισμό, από αφέλεια ή από αμετροέπεια. Δεν διέκρινε σε αυτά δόλο.
Όμως τώρα η κοινωνία θα κρίνει έναν ενήλικο κι όχι έναν παρορμητικό έφηβο. Και δεν πρόκειται να του συγχωρήσει ένα ιστορικό λάθος, όπως η έξοδος από την ΕΕ. Αντιθέτως θα σταθεί δίπλα του αν ο ενήλικος πια πολιτικός διαχειριστής επιδιώξει να σαρώσει τα πράγματα στο εσωτερικό της χώρας, αναδιοργανώνοντας την παραγωγική βάση, εκσυγχρονίζοντας τη δημόσια διοίκηση, καταπολεμώντας τη διαφθορά, επιβάλλοντας δίκαιη κατανομή βαρών, στηρίζοντας την κοινωνική και πολιτιστική πρόοδο και τα δικαιώματα των αδυνάτων.    
Παρά τα όσα τραγελαφικά και ακραία ακούγονται και διαδίδονται το τελευταίο διάστημα, η συμφωνία είναι το μη χείρον βέλτιστο κι άρα προτιμητέα από την έξοδο από ευρώ και ΕΕ. Κι αυτό γιατί η κυβέρνηση δεν έχει την επιχειρησιακή δυνατότητα να δημιουργήσει νέο οικονομικό σύστημα και σίγουρα δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί τον πανικό που θα προκληθεί από μια ενδεχόμενη άδοξη κατάληξη των διαπραγματεύσεων. Δεν δίνει επίσης εχέγγυα για άμεση ευτυχή κατάληξη της όποιας προσπάθειας αυτόνομης πορείας, λόγω των πολλών γεωπολιτικών παραγόντων που επηρεάζουν το εγχείρημα. Είναι προτιμότερη η υποχώρηση, παρά η συντριβή. Γιατί η υποχώρηση σε κρατά ζωντανό και σου δίνει τη δυνατότητα να προχωρήσεις.

Ή αλλιώς, για να το θέσω διαφορετικά προς τους πιο φανατικούς υπέρμαχους του ‘νυν υπερ πάντων ο αγών’, αυτές τις κρίσιμες ώρες είναι χρήσιμο να θυμηθούν δυο πράγματα. Το ένα είναι μια από τις τελευταίες φράσεις του Νίκου Μπελογιάννη τον Μάρτιο του 1952 λίγο πριν εκτελεστεί. «Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος» είπε, επισημαίνοντας τα πολλά λάθη από την αποχή του 1946 έως τις κατηγορίες προς τον Νίκο Πλουμπίδη. Το άλλο είναι ένα απόσπασμα από το «Σημειώσεις ενός δημοσιολόγου» του Β.Ι.Λένιν, που αναπαράγει ο Σ.Ζίζεκ στο άρθρο του «Πώς να ξεκινήσουμε από την αρχή»:

«Ας φανταστούμε έναν άνθρωπο που ανεβαίνει ένα πολύ ψηλό, απότομο και έως τώρα ανεξερεύνητο βουνό. Ας υποθέσουμε ότι έχει ξεπεράσει ανυπέρβλητες δυσκολίες και κινδύνους και ότι έχει καταφέρει να φτάσει ψηλότερα από κάθε άλλον, χωρίς ακόμα να έχει φτάσει στην κορυφή. Βρίσκει τον εαυτό του σε μία κατάσταση, όπου δεν είναι απλά δύσκολο και επικίνδυνο να ακολουθήσει το μονοπάτι που διάλεξε, αλλά πραγματικά αδύνατο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, γράφει ο Λένιν: "Αναγκάζεται να γυρίσει πίσω, να κατέβει, να βρει ένα άλλο μονοπάτι, ίσως μακρύτερο, άλλα τέτοιο που θα του επιτρέψει να φτάσει στην κορυφή. Η κατάβαση από το ύψος στο οποίο κανείς ποτέ δεν έφτασε πριν από αυτόν αποδεικνύεται δυσκολότερη και πιο επικίνδυνη από την ανάβαση για τον φανταστικό μας ορειβάτη. Είναι πιο εύκολο να γλυστρίσει, δεν είναι τόσο εύκολο να διαλέξει σταθερά σημεία, δεν υπάρχει ο ενθουσιασμός που αισθάνεται κανείς όταν ανεβαίνει, όταν προχωράει κατευθείαν προς το στόχο του. Πρέπει να δεθεί με ένα σκοινί, να σπαταλήσει ώρες για να φτιάξει με τη σκαπάνη του τα κατάλληλα σταθερά σημεία για να δέσει το σκοινί του. Πρέπει να κινηθεί με ρυθμούς σαλιγκαριού, και να γυρίσει προς τα πίσω, απομακρυνόμενος από τον στόχο του. Και δεν γνωρίζει που θα τελειώσει η επικίνδυνη και επίπονη κατάβαση, ή εάν υπάρχει μία σχετικά ασφαλής παράκαμψη από την οποία θα καταφέρει σίγουρα, γρήγορα και απευθείας να ανέβει στην κορυφή"».

Στην παρούσα στιγμή, αυτό που προέχει δεν είναι το κυνήγι ανεμόμυλων, ούτε η επιμονή σε λάθη, αλλά η δημιουργία ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και κυρίως η δημιουργία ενός σύγχρονου, αποτελεσματικού, δίκαιου, εξωστρεφούς κράτους και κατ’ επέκταση μιας πιο περιεκτικής κοινωνίας. Ας μείνουν στην άκρη οι βερμπαλισμοί. Αυτό που επείγει δεν είναι η ψευδεπίγραφη σοσιαλιστική ρήξη βάσει εγχειριδίου θεωρητικού επαναστατισμού, αλλά η βελτίωση της κατάστασης για όλους τους Έλληνες και η δημιουργία νέων υγιών παρακαταθηκών για το μέλλον. Κι αυτό δεν πρόκειται να προκύψει πάρα μόνο μέσα από τη διαδικασία ωρίμανσης, συνδιαλλαγής και συνδιαμόρφωσης σχεδίου, χωρίς αποκλεισμούς και ιδεολογικές αγκυλώσεις.

Προς τους υποστηρικτές του Ναι. Οι υποστηρικτές του Όχι μπορείτε να το αγνοήσετε.

Το δίλημμα του δημοψηφίσματος ήταν λάθος διατυπώμενο, όπως επίσης ήταν λάθος η ρητορεία που χρησιμοποιήθηκε εκ μέρους της κυβέρνησης και μερίδας των οπαδών της. Λάθος και οι χειρισμοί Βαρουφάκη που μπέρδεψε την ακαδημαϊκή θεωρία με την πολιτική πράξη.  Θα ήταν δίκαιη η χαιρεκακία προς τις απανωτές παλινωδίες της κυβέρνησης των εφήβων επαναστατών, αν δεν λαμβάναμε υπόψη τους παλιμπαιδισμούς του γηραιού πολιτικού συστήματος των τελευταίων 5, 10, 20 ετών. Την κάκιστη διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων από τις κυβερνήσεις Παπανδρέου και Σημίτη, το θέριεμα της διαπλοκής στα χρόνια των εκσυγχρονιστών, τον εκτροχιασμό κράτους και θεσμών επί κυβέρνησης Καραμανλή, τη διάλυση του κοινωνικού συμβολαίου και της ελάχιστης κοινωνικής συνοχής από τις διαδοχικές κυβερνήσεις της περιόδου 2009-2015. Η κυβέρνηση Τσίπρα είναι το σύμπτωμα της παρακμής της λεγόμενης ‘αστικής διακυβέρνησης’ και μαζί το αποτέλεσμα του εξανεμισμού του πολιτικού κεφαλαίου των πάλαι ποτέ κρατικοδίαιτων. Φάνηκε ξεκάθαρα πως αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα δεν ήταν ικανοί να το διορθώσουν. Κι έτσι βλέπουμε σήμερα να κυβερνά τη χώρα ένα κόμμα που δεν έχει προλάβει να γίνει κόμμα και περιλαμβάνει στις τάξεις του ανθρώπους από την εξωκοινοβουλευτική αριστερά έως τις παρυφές της κεντροδεξιάς.

Όμως σε αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή, οι πολίτες του Ναι καλούνται να σταθούν αρωγοί στη διαγνωσμένη ανάγκη να ξαναφτιάξουμε την κοινωνία πάνω σε γερές βάσεις κι όχι να επιμείνουν στην προσπάθεια δικαιολόγησης των κακών κειμένων του παρελθόντος. Κι αν αυτό για κάποιους από την μια ή την άλλη πλευρά σημαίνει απώλεια προνομίων, ας είναι. Αν καταφέρει ποτέ να σταθεί ξανά η χώρα στα πόδια της, θα είναι γιατί όλοι θα έχουμε βάλει πλάτη. 

Το δημοψήφισμα (ξαναλέω λάθος το ερώτημα και η τακτική της κυβέρνησης) ανέδειξε κάτι πέρα από κάθε αμφιβολία. Πως οι πολίτες δεν είναι διατεθειμένοι να επιτρέψουν την άμεση επιστροφή στην ηγεσία του τόπου όσων εδώ και χρόνια καπηλεύτηκαν την εμπιστοσύνη τους. Καλώς ή κακώς, αυτή τη στιγμή υπάρχει η ανάγκη να βρούμε όλοι έναν ελάχιστο κοινό παρανομαστή επί του οποίου θα κινηθούμε, έχοντας ως δεδομένα τη διατήρηση της χώρας στο ευρώ και την ΕΕ και τη ρήξη με το κακοφορμισμένο παρελθόν. Η αυτοκριτική όσων συνέβαλαν στο έγκλημα και παράλληλα η οικειοθελής αποχώρησή τους είναι επιβεβλημένη κι αυτό δεν πρέπει να θεωρείται κακό για όσους με ανιδιοτέλεια στήριξαν την παραμονή στο ευρώ. Εξάλλου, οι περισσότεροι ψηφοφόροι του Ναι δεν έχουν σχέση εξάρτησης με όλους αυτούς.

Στο σημείο που φτάσαμε ας δούμε τις τελευταίες ημέρες ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας εσωτερικής κάθαρσης κι ας προχωρήσουμε εμπρός με νηφαλιότητα και διάθεση για αλλαγή.

Και για να κλείσω: Μακάρι να υπερισχύσει η ψυχραιμία και η λογική, απέναντι στον βολονταρισμό και τον προτεσταντισμό. Αλλά ζούμε σε έναν κόσμο παράλογο, μια κοινωνία νευρωτική, πρωταγωνίστρια σε ταινία του Γούντι Άλλεν. Ας ελπίσουμε για το καλύτερο και ας προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο.

1 Ιουλ 2015

Για τις κοινωνικές δυναμικές


Οι διεργασίες σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής στο εγχώριο, ευρωπαϊκό, διεθνές στερέωμα αναπτύσσουν μια σειρά από δυναμικές. Οι εξελίξεις στην Ελλάδα, η σύνθεση του πάνελ των ηγετών, οι αντιθέσεις και οι συνθέσεις στις επιμέρους κοινωνίες, οι παγιωμένες αντιλήψεις, διαμορφώνουν αυτές τις δυναμικές που λειτουργούν ως ρεύματα τα οποία διαπερνούν και παρασέρνουν κοινωνικές ομάδες, πολιτικούς σχηματισμούς, οικονομικούς συσχετισμούς. Έτσι χωρίς να το καταλάβεις είσαι κι εσύ μέσα σε κάποιο από τα ρεύματα που διατρέχουν τον πολιτικό ωκεανό. Είναι τόσο ενδιαφέρον να τα βλέπεις όλα αυτά από μακριά, από τη θέση του παρατηρητή, μια θέση που συνήθως έχουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Αλλά εμείς τα ζούμε, κι όταν είσαι μέσα στα ρεύματα, απλά κολυμπάς.