9 Μαΐ 2015

Να κοιταχτούμε στον καθρέφτη


Η πρώτη αντίδραση μαθαίνοντας για τη φρικιαστική δολοφονία της μικρής Άννυ είναι να ευχηθείς έναν ακόμα πιο φρικιαστικό και οδυνηρό θάνατο για το κτήνος που τη σκότωσε. Είναι πιθανότατα αυτή η ενστικτώδης αντίδραση που λαμβάνει χώρα σε εκείνο το σημείο του εγκεφάλου που καθορίζει τις συναισθηματικές μας λειτουργίες.
Όμως η θανατική ποινή εφαρμόστηκε τελευταία φορά στη χώρα μας το 1972 κι από το 2001 η κατάργησή της αποτελεί μέρος του Συντάγματος. Η κατάργηση της θανατικής ποινής προβλέπεται επίσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι που συνέβη αυτό, όπως για παράδειγμα το γεγονός πως πολυάριθμες έρευνες αποδεικνύουν ότι η θανατική ποινή δεν έχει περισσότερο αποτρεπτικό χαρακτήρα για την τέλεση παρόμοιων εγκληματικών πράξεων σε σχέση με τη μακροχρόνια φυλάκιση. Στην Ελλάδα του 2015, στην Ευρώπη του 21ου αιώνα οποιαδήποτε συζήτηση για την επανεξέταση αυτής της πάγιας θέσης, που ισχύει στη συντριπτική πλειονότητα των σύγχρονων, δημοκρατικών, πολιτισμένων κρατών, δεν είναι τίποτα άλλο παρά πισωγύρισμα.

Αντί λοιπόν να ζητάμε νέο αίμα, ας αναλογιστούμε τη συνεχιζόμενη αποτυχία της κοινωνίας να δρα συλλογικά και προληπτικά κατά της τέλεσης νέων ειδεχθών εγκλημάτων. Η κακομεταχείριση της Άννυ και η ανικανότητα των ναρκοεξαρτημένων γονιών δεν άρχισε χθες, αλλά ήταν πιθανώς μια συνεχιζόμενη κατάσταση. Το bullying κατά του Β. Γιακουμάκη δεν συνέβη όταν παίχτηκε στην εκπομπή της Νικολούλη, αλλά καιρό πριν. Για την κακοποίηση πιο παλιά στο Κωσταλέξι, για τη σεξουαλική κακοποίηση και κατόπιν τη δολοφονία του παιδιού στην Ερμιόνη δεν ευθύνεται "η κακιά ώρα", αλλά οι πολλές κακές ώρες που τα παιδιά πέρασαν στα χέρια των απάνθρωπων γονιών.
Η ανυπαρξία των δημόσιων μηχανισμών κοινωνικής μέριμνας και παρέμβασης σε επίπεδο οικογένειας δεν είναι κάτι που τώρα ανακαλύψαμε, αλλά μια υπαρκτή διαιωνιζόμενη και αυτοτροφοδοτούμενη κατάσταση για την οποία σπάνια αγανακτούμε, με αποτέλεσμα να μην δημιουργείται η απαραίτητη κοινωνική πίεση για βελτίωσή της. Η ψυχολογική υποστήριξη γονέων, οι δημόσιες υπηρεσίες παρακολούθησης προβληματικών περιπτώσεων, η κατάρτιση των γονέων και γενικότερα η ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα κοινωνικής συνεισφοράς θεωρούνται δευτερεύουσες ανάγκες όχι μόνο από το πολιτικό προσωπικό, αλλά δυστυχώς κι από το κοινωνικό σύνολο.

Σύμφωνα με στοιχεία του Νοεμβρίου 2014 το "Χαμόγελο του Παιδιού" δέχτηκε μέσα στο έτος περισσότερες από 620 καταγγελίες για παιδική κακοποίηση, όλες ανώνυμες. Φανταστείτε πόσα είναι τα περιστατικά που κανείς δεν καταγγέλλει, που κανείς δεν αντιδρά όταν βλέπει να συμβαίνουν. Σύμφωνα με παλιότερα στοιχεία της UNICEF από το 2006, υπολογίζεται ότι σχεδόν 45.000 παιδιά υπόκεινται σε ενδοοικογενειακή βία.

 Η δολοφονία του μικρού αγγέλου θα έπρεπε, αντί να μας παροτρύνει σε λιντσάρισμα του ελεεινού καθάρματος, να μας οδηγήσει μπροστά στον καθρέφτη. Να κοιταχτούμε μπας και νοιαστούμε περισσότερο γι' αυτά που συμβαίνουν στις οικογένειές μας, στις διπλανές πόρτες, στη γειτονιά.
Όμως για άλλη μια φορά επικρατεί αυτή η υποκρισία, που τη βλέπεις σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας, σε κάθε σημείο της κοινωνικής ζωής. Φωνακλάς και παρορμητικός. Πολλές φορές αισθηματίας, άλλες τόσες ηθικολόγος, πάντα a la carte. Αμείλικτος τιμωρός για τους άλλους, αρκεί να μην λερώσει τα χέρια του, απίστευτα επιεικής με τον εαυτό του. Είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Αυτός που διψάει για αίμα και επικροτεί το «δίκαιο της φυλακής» πιστεύοντας ότι έτσι μπορούν να διορθωθούν τα πράγματα. Αδυνατεί να κατανοήσει πώς κάθε παιδί που χάνεται με αυτόν τον φρικιαστικό τρόπο, ή με άλλους λιγότερο φρικιαστικούς, είναι ήττα ολόκληρης της κοινωνίας κι ότι η καταστολή είναι μια χαμένη υπόθεση, αν δεν φροντίσουμε συλλογικά και ατομικά να αποτρέψουμε συμπεριφορές και καταστάσεις που νομοτελειακά θα οδηγήσουν σε τραγωδίες.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη Συναντήσεις της Αυγής στις 06.05.2015