25 Μαρ 2015

Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη του αγώνα το 1821 κι όχι τη δημιουργία του 1ου ελληνικού κράτους το 1830;



Η ερώτηση που από πολλούς ακούγεται είναι απλή και εύλογη: Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη πολέμων, (βλ. 1821 και 1940), και όχι την απελευθέρωσή μας (είτε το 1830, είτε το 1944); Λογικά θα έπρεπε να θεσπίσουμε εθνικές επετείους τις ημέρες που απελευθερωθήκαμε από τους Τούρκους και τους Γερμανούς. Όμως αυτό πολύ απλά δεν μπορεί να συμβεί. Γιατί;

Ας ξεκινήσουμε με τα όσα συνέβησαν το 1821.

Την άνοιξη του 1821 η Ελλάδα ξεσηκώνεται. Η 25η Μαρτίου είναι η επέτειος της έναρξης του πολέμου. Βέβαια η αλήθεια είναι ότι ο λόγος που επιλέχθηκε η ημερομηνία έχει ξεκάθαρα να κάνει με την προσπάθεια σύνδεσης του αγώνα με τη θρησκευτική εορτή του Ευαγγελισμού.
Η Μάνη ήδη από τις 17 Μαρτίου, κι αμέσως μετά Καλάβρυτα, Πάτρα, Καλαμάτα ξεκινούν. Ακολουθεί η μεγάλη μάχη της Τριπολιτσάς. Έπονται τα νησιά. Ύδρα, Σπέτσες, Άνδρος, Σάμος. Στη μάχη και η Ρούμελη από τις 27 Μαρτίου. Μάχες στην Αλαμάνα, στο χάνι της Γραβιάς, τα Βασιλικά. Οι Δ.Υψηλάντης, Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς αποτελούν τους αδιαμφισβήτητους πολεμικούς ηγέτες.

Όμως ήδη λίγες μέρες μετά την έναρξη του αγώνα οι κοτζαμπάσηδες αρχίζουν να μη νιώθουν καλά. Συστήνουν την "Πελοποννησιακή Γερουσία" τον Ιούνιο του 1821 με πρόεδρο τον Πετρόμπεη. Η πρώτη αψιμαχία δεν αργεί να έρθει. Στα Βέρβενα, 27 Ιουνίου 1821, οι σχέσεις προκρίτων και Υψηλάντη έφτασαν σε οριακό σημείο. Παράλληλα, σύμμαχος των κοτζαμπάσηδων γίνεται ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ενώ στην Ύδρα ο Αν.Οικονόμου, μια λαμπρή μορφή του αγώνα, εξοντώνεται από άνδρες του Ανδρέα Λόντου. Οι Υδραίοι προύχοντες συνεργάζονται με τους κοτζαμπάσηδες.

Η 1η Εθνοσυνέλευση συνέρχεται στην Επίδαυρο το Δεκέμβρη του 1821. Εκεί παραδίδεται και το πρώτο Σύνταγμα. Οι κοτζαμπάσηδες εδραιώνονται, αφαιρούνται εξουσίες από τη φιλική εταιρεία, αρχίζουν τα προβλήματα με τη μη διανομή γης, παρότι ο πόλεμος μαίνεται.
Οι Μανιάτες καταλαμβάνουν εκτάσεις γης που θέλουν να τις μοιραστούν μεταξύ τους. Η κυβέρνηση στέλνει στρατό εναντίον τους. Ταυτόχρονα, στη Ρούμελη γίνονται έντονες οι προστριβές μεταξύ κυβέρνησης και Οδυσσέα Ανδρούτσου. Οι Τούρκοι κατεβαίνουν με μεγάλες δυνάμεις. Ο Κολοκοτρώνης βλέποντας την κωλυσιεργία της κυβέρνησης, μπαίνει στην Τριπολιτσά και αντικαθιστά τους γερουσιαστές, ενώ πετυχαίνει μεγάλη νίκη στα Δερβενάκια τον Ιούλιο του 1822.
Τον Απρίλη του 1823 συνέρχεται η Β’ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος. Οι κοτζαμπάσηδες καταγάγουν σημαντική νίκη. Από τους 190 πληρεξούσιους ελέγχουν τους 150, ενώ οι φιλικοί μόλις τους 40. Το κλίμα πολώνεται, ενώ οι συμμαχίες αλλάζουν συνεχώς.

Ο 1ος εμφύλιος ξεκινά στις αρχές του 1823. Ο ένας εναντίον του άλλου. Ο Κολοκοτρώνης, που συμμαχεί με κοτζαμπάσηδες παίρνοντας αρκετά ανταλλάγματα, πολεμά μαζί με τον Πετρόμπεη ενάντια σε Νοταρά, Λόντο και Ζαΐμή. Τα όρια δεν είναι ξεκάθαρα, ούτε το ποιος πολεμά με ποιον. Οι συμμαχίες αλλάζουν κατά το δοκούν και πάντα με ανταλλάγματα. Ο Μαυροκορδάτος αλλάζει και πάλι στρατόπεδο!
Από τις προστριβές νικητές βγαίνουν οι Υδραίοι. Ο Κουντουριώτης εκλέγεται πρόεδρος του εκτελεστικού -ήτοι κυβερνήτης- το 1824. Οι καραβοκύρηδες καταλαμβάνουν την εξουσία και κλείνουν λογαριασμούς με κάποιους κοτζαμπάσηδες. Στα ατού της κυβέρνησης το μεγάλο θαλασσοδάνειο από την Αγγλία. Το 1824 στη Μεσσηνία, οι Κολοκοτρώνης και Δεληγιάννης έρχονται αντιμέτωποι με τον κυβερνητικό Παπαφλέσσα. Οι Ρουμελιώτες καταφθάνουν στο Μοριά και τίθενται στο πλευρό των κυβερνητικών. Νικούν τους Μοραΐτες που αντιστέκονται. Συλλαμβάνεται ο Κολοκοτρώνης και δολοφονείται ο Ανδρούτσος.

Εν τω μεταξύ όπως είπαμε, ο πόλεμος συνεχίζεται. Στα 1824 καταστρέφονται τα Ψαρά κι ετοιμάζεται η μεγάλη εκστρατεία του Ιμπραήμ κατά των Ελλήνων του Μοριά. Ο Παπαφλέσσας πέφτει ηρωικά μαχόμενος το Μάιο του 1825 στο Μανιάκι, πολεμώντας τις υπέρτερες δυνάμεις των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ. Λίγο μετά αποφυλακίζεται ο Κολοκοτρώνης και αποκτά ξανά επιτελικό ρόλο. 
Η Γ’ Εθνοσυνέλευση γίνεται στην Επίδαυρο τον Απρίλη του 1826. Διακόπτεται λόγω της πτώσης του Μεσολογγίου και συνεχίζεται το 1827 αρχικά στην Ερμιόνη κι έπειτα στην Τροιζήνα. Από τα μέσα του 1826, οι Μοραΐτες ξαναμπαίνουν στην κυβέρνηση και ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία έπειτα από απαίτηση των Άγγλων, που επηρεάζουν απόλυτα την Ελληνική Κυβέρνηση.
Η επικυριαρχία των Άγγλων δεν συμβαίνει ανώδυνα. Κολοκοτρώνης και Καραϊσκάκης ζητούν τη βοήθεια των των Ρώσων. Ξεσπούν σοβαρότατες διαμάχες μεταξύ γαλλικού (Κωλέττης), αγγλικού (Μαυροκορδάτος) και ρωσικού (Κολοκοτρώνης) κόμματος.

Το 1827 όπως είπαμε ολοκληρώνεται στην Τροιζήνα η Εθνοσυνέλευση που ξεκίνησε στην Επίδαυρο ένα χρόνο πριν. Ο Καποδίστριας ορίζεται κυβερνήτης της Ελλάδας. Η αρχηγία του στρατού σε ξηρά και θάλασσα ανατίθεται σε ξένους (τον Τσωρτς και τον Κόχραν), δείγμα του προβλήματος συνοχής και συναίνεσης μεταξύ των Ελλήνων οπλαρχηγών. Οι ενδοοικογενειακές τριβές συνεχίζονται.
Και σαν να μην έφταναν αυτά, το προσκύνημα γίνεται ο νέος εφιάλτης. Ο Ιμπραήμ συνεχίζει την επιτυχημένη προέλαση στο Μοριά. Ζητά από τους Έλληνες να συνεργαστούν μαζί του με αντάλλαγμα την παροχή προνομίων. Ο Νενέκος από την περιοχή της Πάτρας συνεργάζεται ανοιχτά μαζί του. Το «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» που ο Κολοκοτρώνης φωνάζει παίζει το ρόλο αναχώματος.

Τον Ιούλιο του 1827 υπογράφεται το σύμφωνο του Λονδίνου μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία). Ορίζουν ότι η Ελλάδα θα αποκτήσει αυτονομία με επικυριαρχία της Πύλης.
Στο Μοριά ο Ιμπραήμ είχε ξεφύγει. Δηώνει ολόκληρες περιοχές με απίστευτη μανία. Ο Κολοκοτρώνης απευθύνεται στους αρχηγούς των στόλων των τριών υπερδυνάμεων που βρίσκονται στο Μεσσηνιακό κόλπο. Αυτοί βλέπουν το αποτέλεσμα της μανίας του Ιμπραήμ και του ζητούν να σταματήσει άμεσα τις πράξεις φρίκης. Το Σεπτέμβρη του 1827 ο Ιμπραήμ σταματά προσωρινά την ερήμωση των περιοχών, για να ξαναρχίσει λίγο μετά με το ίδιο μένος.
Στις 8 Οκτωβρίου του 1827 συμβαίνει ένα γεγονός καθοριστικής σημασίας. Ο αγγλογαλλορωσικός στόλος μπαίνει στο Ναυαρίνο ως δείγμα δυσαρέσκειας προς τις πρακτικές του Ιμπραήμ. Ο αιγυπτιακός στόλος υπερτερεί και με αλαζονεία αποφασίζει να χτυπήσει. Έκανε λάθος. Παρά τις αισθητά λιγότερες δυνάμεις, ο στόλος των τριών συντρίβει το στόλο του Ιμπραήμ. Πρόκειται για ένα πολεμικό γεγονός που συνέβη χάρη σε μια σειρά συγκυριών, χωρίς να αποτελεί στρατηγική απόφαση των τριών δυνάμεων. Οι τούρκικες δυνάμεις αποδεκατίζονται.
Σε λίγο καιρό, ξεσπά ο ρωσοτουρκικός πόλεμος. Παράλληλα, τον Αύγουστο του 1828 ο γάλλος Μαιζόν αποβιβάζεται με ισχυρό στρατό στο Μοριά και αποτελειώνει τα απομεινάρια των τούρκικων δυνάμεων.

Οι εξελίξεις έχουν αλλάξει ρότα. Στις 10 Μαρτίου 1829 στο Λονδίνο συζητούνται τα όρια του νέου κράτους. Οι Τούρκοι συνεχίζουν να χάνουν έδαφος, παρά το ότι οι προστριβές μεταξύ των ελληνικών δυνάμεων συνεχίζονται. Στις 22 Ιανουαρίου 1830 έως τις 3 Φεβρουαρίου λαμβάνουν χώρα συζητήσεις για επίλυση του ελληνικού ζητήματος. Συζητήσεις που καταλήγουν με την υπογραφή του πρωτοκόλλου του Λονδίνου, το οποίο ορίζει την πλήρη ανεξαρτησία της Ελλάδας. Η Τουρκία αποδέχεται το πρωτόκολλο στις 12 Απριλίου 1830. Η Ελλάδα γίνεται επίσημα ανεξάρτητο κράτος με συνοριακή γραμμή σε Αχελώο και Σπερχειό (το 1832 τα όρια διευρύνονται με συνοριακή γραμμή σε Παγασητικό – Αμβρακικό).

Όμως πριν την απελευθέρωση είχε ήδη ξεκινήσει ο αντικαποδιστριακός πόλεμος που κορυφώθηκε με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, δηλαδή μόλις 1,5 χρόνο από την απόκτηση της ανεξαρτησίας. Υδραίοι και αρκετοί κοτζαμπάσηδες στρέφονται ενάντια στους καποδιστριακούς. Στα 1832 μετά από νέα σύρραξη οι καποοδιστριακοί εκδιώκονται. Ο Όθωνας έρχεται στη ζωή των Ελλήνων τον Απρίλη του 1832.

Όπως βλέπετε αυτή είναι η σύντομη ιστορία (όπως τουλάχιστον την αποκρυπτογράφησα) που διαδραματίστηκε από την ημέρα κήρυξης της επανάστασης έως την ημέρα που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της. Μπορείτε εύκολα να διαπιστώσετε γιατί δεν ήταν δυνατό οριστεί ως επέτειος η 12η Απριλίου 1830. Γιατί τότε θα έπρεπε να δώσουμε έμφαση στο πως φτάσαμε εκεί αλλά και στο που οδηγηθήκαμε αμέσως μετά. Θα έπρεπε να εξηγήσουμε τους εκατοντάδες νεκρούς του ιδιότυπου εμφυλίου που ξεκίνησε σχεδόν με την έναρξη της επανάστασης. Θα έπρεπε να εξηγήσουμε τους λόγους που ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας δολοφονήθηκε. Θα έπρεπε επίσης να εξηγήσουμε το ρόλο που οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής έπαιξαν στα δρώμενα. Αλλά επειδή δεν έχουμε μάθει να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, ορίσαμε την 25η Μαρτίου ημέρα επετείου. Θέλαμε να γιορτάσουμε κάτι που να δείχνει ομοψυχία. Η αλήθεια όμως ήταν διαφορετική. Να γιατί δεν ήταν λογικό να πανηγυρίζουμε για την ανεξαρτησία μας το 1830.

* Πηγές πληροφόρησης: "Η ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας" του Τάσου Βουρνά, διάφορα τεύχη του "Ε Ιστορικά", "Άγνωστες πτυχές της επανάστασης του 1821"- συλλογικό, Βικιπαίδεια. 

** Πηγή της κινούμενης εικόνας που συμπυκνώνει την κωμικοτραγική μας ιστορία είναι ο Κωνσταντίνος Ρουγγέρης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: