Είναι πρωτόγνωρα τα όσα ζούμε;

"Δυο παράγοντες δυναμιτίζουν και καταστρέφουν την πολιτική ζωή της χώρας. Ο τύπος και τα οικονομικά συγκροτήματα των συμφερόντων, οι νεοπλασματικοί αυτοί όγκοι του πολιτικού μας οργανισμού. Ο κίτρινος τύπος προσπαθεί να διοικήσει τη χώρα από τα παρασκήνια, ενώ οι οικονομικοί παράγοντες έχουν επιτελείς, διαγγελείς και εκτελεστές σε όλες τις εκδηλώσεις της πολιτικής ζωής μεταξύ των υπουργών, των βουλευτών, των ανώτατων υπαλλήλων, των δημοσιογράφων. Εκμεταλλεύονται όλες τις ανάγκες και τις ανθρώπινες αδυναμίες ή τις ατέλειες της ψυχής και του νου και ενεργούν για τον επηρεασμό των κυβερνήσεων από τα μάλλον απίθανα σημεία με τα μάλλον απίθανα πρόσωπα".
Η παραπάνω περιγραφή της κατάστασης, απελπιστικά παρόμοια με τη σημερινή, περιέχεται σε υπόμνημα που ο Εμμανουήλ Τσουδερός, τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, κατέθεσε στον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1933, δηλαδή λίγο μετά την χρεοκοπία της χώρας.

Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να εξηγούμε το σήμερα με όρους του χθες. Αλλά το χθες μπορεί να μας παραδώσει πολύτιμα διαχρονικά μαθήματα για αυτά που πρέπει ή δεν πρέπει να γίνουν. Εξάλλου, όπως λένε πολλοί, κοινωνία που δεν μαθαίνει από τα λάθη της είναι αναγκασμένη να τα ξαναζήσει.
Είναι πρωτόγνωρα λοιπόν τα όσα ζούμε; Ίσως, αλλά μόνο αν μιλάμε για τις σύγχρονες γενιές, όχι για τη χώρα. Ας ελπίσουμε ότι δεν είναι αργά να αποφύγουμε την μοίρα που επιφυλάσσει η επανάληψη των ίδιων λαθών.  

ΥΓ. Ο Τσουδερός σε εκείνο το υπόμνημα αναφέρει επίσης πως κατ'αυτόν ο "φανατισμός της διαιρέσως" (οικεία συνθήκη σήμερα) άφησε να διαφανεί κίνηση όχι των "ασθενέστατων κομμουνιστών" αλλά "των στρατιωτικοτραπεζιτών προς εγκαθίδρυση συμφεροντολογικής δικτατορίας". Αυτη η διαύγεια πρόβλεψης βέβαια δεν απέτρεψε τον Τσουδερό να συνεργαστεί με τη δικτατορία Μεταξά, υπηρετώντας τη από την ίδια θέση, έως το 1939.

* Το απόσπασμα προέρχεται από τα δυσεύρετα -μα πολύτιμα- πρακτικά του διεθνούς ιστορικού συνεδρίου "Η Ελλάδα 1936-1944: Δικτατορία-Κατοχή-Αντίσταση, Μορφωτικό Ινστιτούτο ΑΤΕ, Αθήνα 1989"