Δεν δίστασες να μισήσεις αδερφό, θα λογαριάσεις ξένο;

Πόντιοι πρόσφυγες σε καραντίνα στην Μακρόνησο το 1922. Πηγή: National Geographic

Το "Ε ιστορικά" κυκλοφορεί και πάλι με την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία. Μια ευχάριστη είδηση για όσους είχαμε γεμίσει ράφια βιβλιοθηκών με το εν λόγω 'ιστορικό εγχειρίδιο'.
Σήμερα το θέμα ήταν η γενοκτονία στην ανατολή, σε επιμέλεια του Βλάση Αγτζίδη. Ο ιστορικός στην εισαγωγή του περιγράφει τις διεργασίες που έλαβαν χώρα και οδήγησαν στη σφαγή χιλιάδων στα ερείπια της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Παράπλευρη συνέπεια του διωγμού των ελληνικής καταγωγής κατοίκων από τα εδάφη των προγόνων τους ήταν η αναγκαστική μετάβασή τους στην Ελλάδα. Στη χώρα που υποτίθεται ότι με χαρά θα υποδέχονταν τους ομοεθνείς κ ομόθρησκους πρόσφυγες της μικράς ασίας. Δεν έγινε όμως έτσι.
Όπως περιγράφει ο Βλάσης Αγτζίδης, μεγάλη μάζα ελλαδιτών, μεταξύ των οποίων επιφανή στελέχη της κυβέρνησης, των κομμάτων, των επιχειρηματιών, των συνδικαλιστών και γενικότερα των τοπικών κοινωνιών δεν έτρεφε τα καλύτερα των αισθημάτων για τους μικρασιάτες και αντιμετώπισε με το χειρότερο δυνατό τρόπο τους υποτιθέμενους 'αδερφούς' τους.
Ήδη στα 1914, το Εργατικό Κέντρο Αθηνών ήθελε τον αποκλεισμό των προσφύγων (που κατέφθαναν από τότε στο κράτος της Ελλάδας) από τις δουλειές. Ο Ίωνας Δραγούμης "θεωρούσε τους μικρασιάτες όργανα υποταγής στον αγγλογαλικό ιμπεριαλισμό".
Ο Αγτζίδης συνεχίζει να μας πληροφορεί ότι η ρατσιστική συμπεριφορά διογκώθηκε πριν και μετά την μικρασιατική καταστροφή. "... Μακάρι να τους σφάξει όλους ο Κεμάλ να μη μείνει ούτε ποδάρι από δαύτους..." είναι φράση που ειπώθηκε στην Ελλάδα όταν άρχισε η επέλαση του Ατατούρκ κ καταγράφηκε από τους ιστορικούς. Αλλά και μετά το βίαια 'ξέβρασμα' των μικρασιατών στα ελλαδικά παράλια, η κατάσταση δεν άλλαξε. Οι βρισιές ακούγονταν σε καθημερινή βάση: "τουρκόσποροι, σκατοουγλούδες, παληοαούτηδες". Βρισιές που εκστομίζονταν όχι μόνο από πολίτες, αλλά και από "ανώτερα και κατώτερα κυβερνητικά όργανα". Η παραπομπή στα γραπτά του Π.Κανελλόπουλου περιγράφει την κατάσταση.
Γράφει ο Κανελλόπουλος: "Μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, που από το 1915 είχε διχασθεί, δεν αντίκρυσε τους πρόσφυγες με συμπάθεια, όταν τα αδυσώπητα κύματα της ιστορίας τούς έριξαν πάνω στους βράχους της Ελλάδας. Δεν υπήρξε συμπάθεια, δεν υπήρξει απάθεια, υπήρξε αντιπάθεια".

Ο ρατσισμός στη χώρα μας δεν είναι μια πρωτοφανής κοινωνική 'εκδήλωση'. Μάλιστα πριν από σχεδόν έναν αιώνα στρέφονταν κατά ομοίων, ελλαδίτες κατά μικρασιατών. Συντηρητικοί ως επί τον πλείστον οι πολέμιοι των προσφύγων, που μάλιστα θεωρούσαν ότι οι πρόσφυγες είναι ακραιφνείς βενιζελικοί (εκτός από υποχείρια του 'αγγλογαλλικού ιμπεριαλισμού').
Βάσει των παραπάνω δεν θα πρέπει να μας προξενεί εντύπωση το σημερινό μίσος σημαντικής μερίδας του πληθυσμού κατά των μεταναστών. Εδώ δεν δίστασαν να μισήσουν αδερφό, θα λογαριάσουν ξένο;
Το ερώτημα είναι εμείς τι κάνουμε; Πως διατηρούμε ζωντανό το χρέος μας να σεβόμαστε πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, να μην κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους σε α ή β κατηγορίας, να παραμένουμε άνθρωποι, χωρίς συνάμα να γινόμαστε βασιλικότεροι του βασιλέως. Φτάσαμε στο σημείο να μην υπάρχει σαφής, συνεκτική απάντηση. Αλλά μέχρι να υπάρξει δεν θα πρέπει να κάτσουμε με σταυρωμένα χέρια.  Ο καθείς όπως μπορεί και πιστεύει.

* Το άρθρο περιέχει εκτεταμένα αποσπάσματα από την εισαγωγή του τεύχους του "Ε Ιστορικά", Η γενοκτονία στην ανατολή: από την οθωμανική αυτοκρατορία, στο έθνος-κράτος, 19/5/2013.  
* Η φωτό ανακαλύφθηκε στο τεύχος, αλλά και εδώ