Ο ΕΟΦ αναγκάστηκε να βγάλει ανακοίνωση με την οποία έδινε μια σειρά από απαντήσεις για το ζήτημα. Ο Ιατρικός Σύλλογος από την άλλη, πέρα από τις κραυγές του προέδρου του για κίνδυνους που κρύβονται στην εισαγωγή γενοσήμων τρίτων χώρων (Πακιστάν, Ινδία κτλ), εξέφρασε μια σειρά προβληματισμών για την αποτελεσματικότητα των γενοσήμων και την ποιότητα των ελέγχων (η πλήρης ανακοίνωση του ΙΣΑ εδώ). Τέλος, ο τρίτος παίκτης, οι Φαρμακευτικοί Σύλλογοι, ζητούν την άμεση εφαρμογή του μέτρου συνταγογράφησης βάσει δραστικής ουσίας (δείτε τη δεύτερη σελίδα εδώ).
Οι περισσότεροι συμπολίτες έχουν μπερδευτεί. Το ίδιο και εγώ. Ευτυχώς τυγχάνει να γνωρίζω καλά ανθρώπους που ασχολούνται με τα γενόσημα στην Ελλάδα (18% remember) και ζήτησα από αυτούς ενημέρωση. Κατόπιν τσέκαρα ότι ειπώθηκε, ανατρέχοντας σε λίγες πηγές του ωκεανού που λέγεται διαδίκτυο. Πιο κάτω θα δείτε τι κράτησα από τη συζήτηση, καθώς και τι έβγαλα ως συμπέρασμα ή/και προβληματισμό μέσα από μια γρήγορη διαδικτυακή έρευνα.
Προσοχή. Όσα διαβάσετε πιο κάτω δεν αποτελούν μια ολοκληρωμένη έρευνα-ανάλυση. Το αντίθετο. Μια προσωπική προσπάθεια καταγραφής μερικών -γύρω από τα γενόσημα- θεμάτων. Κάποια από τα δεδομένα ενδέχεται να μην είναι απολύτως σωστά, ενδέχεται να μην κατανόησα ορθά ένα στοιχείο, η υποκειμενικότητα είναι εμφανής. Προτείνω λοιπόν, όσοι διαβάσετε αυτό το άρθρο να προσπαθήσετε να κάνετε τη δική σας έρευνα, να διαμορφώσετε τη δική σας άποψη για αυτό το τόσο φλέγον ζήτημα, που αφορά το ύψιστο αγαθό κάθε ανθρώπου, την ίδια του τη ζωή*.
Τα κλειδιά στο θέμα των γενοσήμων είναι ο 'έλεγχος' και η 'αξιοπιστία'. Ποιος ελέγχει την ποιότητα των γενόσημων που διακινούνται στη χώρα, ποιοι ελέγχουν τους ελεγκτές, ποια η αξιοπιστία των πιστοποιητικών που συνοδεύουν τα γενόσημα, ποια η αξιοπιστία των κρατικών και διακρατικών θεσμών, ποια η αξιοπιστία των ειδικών του κλάδου.
Από ότι έμαθα, η Βρετανία οργάνωσε για αρκετά χρόνια το σύστημά της για να δεχθεί τα γενόσημα. Στη Γερμανία προτιμούνται τα καλύτερα των γενοσήμων, μέσα από διαδικασία που συνδυάζει αξιολόγηση της σχέσης κόστους (φαρμάκου) / οφέλους (ασθενούς). Στην Ελλάδα η διαδικασία γίνεται από το ΕΟΦ, δηλαδή μια ελληνική δημόσια υπηρεσία που έχει την 'τύχη' ή την 'ατυχία' να καταπιάνεται με έναν κλάδο σκέτο χρυσωρυχείο. Για τα σκευάσματα που εισάγονται από τρίτες χώρες, ο ΕΟΦ αναφέρει στην ανακοίνωσή του ότι λαμβάνει EU GMP certificate από αρμόδια αρχή της ΕΕ. Όμως, αν κατάλαβα καλά, αρμόδιος για το EU GMP certificate είναι ο ΕΟΦ (για να σχηματίσετε ίδια άποψη δείτε εδώ και εδώ). Επομένως οδηγούμαστε και πάλι μπροστά στον ΕΟΦ που θα αναλάβει να παίξει τον πλέον κομβικό ρόλο στην διακίνηση των γενοσήμων. Είναι ορθά στελεχωμένος; Είναι ορθά καταρτισμένα τα στελέχη του; Υπάρχει ο κατάλληλος τεχνολογικός εξοπλισμός; Πόσο εκτεταμένοι είναι οι έλεγχοι που πραγματοποιεί και σε ποιο βάθος; Ποιο είναι το ποσοστό διαφθοράς σε αυτό τον φορέα; Τι σημαίνει η έλλειψη προσωπικού αλλά και η μείωση μισθού που αφορά όλους τους υπαλλήλους;
Θα μου πεις, με το δίκιο σου, "παντού υπάρχει πρόβλημα διαφθοράς, να μην κάνουμε τίποτα δηλαδή;". Όχι, θα σου απαντήσω. Να κάνουμε και να παρακάνουμε. Αλλά εδώ οφείλουμε να ασχοληθούμε με τη δυνατότητα ελέγχου των όσων συμβαίνουν στον ιατροφαρμακευτικό κλάδο και την παντελή έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους υφιστάμενους θεσμούς. Αυτό είναι κάτι που δυστυχώς δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται ο υπουργός υγείας, η κυβέρνηση, η τρόικα, οι γιατροί, οι φαρμακοποιοί, όλοι οι σχετιζόμενοι. Οφείλουμε με άλλα λόγια να φτιάξουμε και να θωρακίσουμε τη διαδικασία εισόδου των γενοσήμων στον τομέα της υγείας, να φτιάξουμε τις απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας, να επικοινωνήσουμε/συζητήσουμε σωστά το όλο ζήτημα, και κατόπιν να επιτρέψουμε την αθρόα διακίνησή τους. Γιατί, κατά την ταπεινή μου άποψη, η σωστή λειτουργία μιας τέτοιας ιδιάζουσας αγοράς μπορεί να συμβεί εκεί που υπάρχει τακτικός διάφανος έλεγχος και ένας ισχυρός και άρτιος διοικητικός μηχανισμός. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, το παράδειγμα των Energa και Aegean στον ηλεκτρισμό πρέπει να μας προβληματίσει για το πως λειτουργεί ο ανταγωνισμός μεταξύ 'υγιών επιχειρηματιών' στην Ελλάδα εν τη απουσία κατάλληλου εποπτικού μηχανισμού.
Και μιας και αναφέρθηκα στον ανταγωνισμό να αναφέρω ένα περιστατικό όπως μου το μετέφεραν. Πρόσφατα έγινε διαγωνισμός για δραστική ουσία που θα μπει στα νοσοκομεία. Αρχική τιμή κόστους σχεδόν 20€ ανά μονάδα πρωτότυπου προϊόντος. Οι προσφορές των εταιριών που συμμετείχαν με γενόσημα στον διαγωνισμό κυμάνθηκαν στα 10€. Όλων εκτός μιας, που έδωσε μια απίστευτη έκπτωση, κατεβάζοντας το τίμημα στο σχεδόν 1,5€. Το ίδιο έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις. Μου είπαν ότι δυο επιχειρήσεις φαίνεται πως έχουν ξεφύγει έναντι του ανταγωνισμού σε μια μεγάλη γκάμα γενοσήμων. Πρόκειται για μια εταιρία στην άλλη άκρη του ατλαντικού και άλλη μια στην κάτω πλευρά της Μεσογείου. Αρκετός κόσμος στον τομέα του φαρμάκου αναρωτιέται για το πως είναι δυνατό να επιτυγχάνονται τόσο μεγαλες εκπτώσεις. Δεν έχω ιδέα και ούτε ξέρω τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα των εμπορεύσιμων σκευασμάτων.
Δεν ξέρω επίσης αν θα δούμε τελικά τα γενόσημα να αποτελούν εμπορικό προνόμιο λίγων μεγάλων πολυεθνικών, όπως δηλαδή είναι σήμερα ο χώρος του 'πρωτότυπου' φαρμάκου. Ξέρω απλά ότι πρέπει να διερευνήσουμε τι ακριβώς θα συμβεί στον χώρο των γενοσήμων αναφορικά όχι μόνο με την πιθανή εξοικονόμηση χρημάτων αλλά και με τη δυνατότητα των εγχώριων φαρμακευτικών επιχειρήσεων να ακολουθήσουν την πτώση τιμών παράλληλα με τη διατήρηση της ποιότητας σε υψηλά επίπεδα. Πρέπει επίσης να μελετήσουμε και να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα για τα οφέλη και τις απώλειες σε θέσεις εργασίας, για τις εισροές και εκροές χρήματος κτλ, που θα προκύψουν από τις αλλαγές στο χώρο. Ελπίζω να έχει γίνει σχετική έρευνα και να τη δούμε σύντομα.
Στη μάχη των γενοσήμων, όμως, όπως περιέγραψα στην εισαγωγή, δεν είναι ο ΕΟΦ και η κυβέρνηση οι μόνοι παίκτες. Σημαντικότατο ρόλο παίζουν οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί. Όπως θα καταλάβετε από εδώ και εδώ, η διαφωνία φαρμακοποιών και γιατρών παίρνει διαστάσεις. Ένας εξοργισμένος πολίτης θα ισχυρίζονταν ότι με τα νέα μέτρα για τα γενόσημα οι γιατροί θα χάσουν τη δυνατότητα να συνταγογραφούν συγκεκριμένο εμπορικό σκεύασμα και άρα να βρίσκονται σε 'επαφή' με τους εκπροσώπους των εταιριών που τα εμπορεύονται. Οι φαρμακοποιοί από την άλλη, θα έλεγε ο ίδιος εξοργισμένος πολίτης, θα βρεθούν στην ευχάριστη θέση να πολλαπλασιάσουν τις επαφές τους με τους εν λόγω εκπροσώπους.
Πέρα από αυτό και χωρίς να παραγνωρίζεται η επιστημονική κατάρτιση των φαρμακοποιών, θα πρέπει όλοι να παραδεχθούμε πως οι αξιαγάπητοι φαρμακοποιοί δεν μπορούν να 'ανταγωνιστούν' τους γιατρούς αναφορικά με την ικανότητα γνώσης γύρω από το ποιο φάρμακο είναι καταλληλότερο για έναν ασθενή. Αναφέρομαι πάντα σε 'ιδιαίτερα' φάρμακα για δύσκολες περιπτώσεις και όχι σε φάρμακα που καταπολεμούν τον βήχα ή τον πονοκέφαλο. Η παρατήρηση, η επαφή με τον ασθενή σε δύσκολα περιστατικά είναι κάτι που μπορεί να επιτύχει μόνο ο γιατρός και όχι ο φαρμακοποιός.
Βέβαια οφείλω να ομολογήσω ότι αν δεν αλλάξει τίποτα και παραμείνει η συνταγογράφηση αποκλειστικά στα χέρια των ιατρών δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Ας μη μιλήσω για την πλήρη εμπορευματοποίηση της υγείας και την μεγάλη ευθύνη σημαντικής μερίδας ιατρών που μεταβλήθηκαν σε ότι πιο παραδόπιστο έχει να επιδείξει η ελληνική κοινωνία. Ακόμη κι αυτοί που έχουν την καλή διάθεση να ασχοληθούν μόνο με τον ασθενή τους και όχι με τη τσέπη τους, πλέον δεν μπορούν να το πράξουν. Έμαθα για αναπληρωτή διευθυντή χειρουργικής κλινικής (χειρουργός: η πιο 'μάχιμη' ιδιότητα κατά τη γνώμη μου) που μετά από 16 χρόνια αμείβεται με 1600 € μηνιαίως. Πόσο πιο εύκολο έχει γίνει πλέον για αυτόν να κάμψει τις ηθικές του αντιστάσεις απέναντι σε όποιον του δείξει το 'γενόσημο φως το αληθινό';
Τελευταία αφήνω το ζήτημα των επιπτώσεων των γενόσημων στην υγεία. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή ιδίως για πολύπλοκες ή επίπονες ασθένειες, αλλά -μετά από όσα διάβασα και άκουσα- θεωρώ ότι κι εδώ τον μεγαλύτερο ρόλο παίζει η καλή εποπτεία και η ικανότητα του ιατρικού και διοικητικού μηχανισμού να ανταποκριθούν άμεσα σε τυχόν προβλήματα. Καλός έλεγχος σημαίνει καλά γενόσημα, άρα συνεισφορά στην βελτίωση της υγείας.
Τι θα γίνει τώρα; Δεν έχω σαφή εικόνα. Πιθανολογώ όμως ότι τα νοσοκομεία θα πάνε φουλ για γενόσημα, ενώ στην ιδιωτική συνταγογράφηση θεωρώ πως -ελλείψει εμπιστοσύνης- οι έλληνες θα ζητούν στο φαρμακείο ότι τους γράφει σε χαρτάκι ο γιατρός τους.
Πάντως, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί το επόμενο διάστημα, χρειάζεται υπερπολλαπλάσιος κόπος για να αρθούν οι απίστευτα πολλές στρεβλώσεις που συνέβαιναν και συμβαίνουν στην υγεία.
Οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται συνολικά στην κοινωνικοοικονομική και πολιτική ζωή του τόπου είναι επίσης πολλές. Όμως, αντί χειρουργικών τομών ακρίβειας, επιλέγουμε -σε κατάσταση πανικού- να κόβουμε σιγά σιγά τα άκρα για να μειώσουμε την αρτηριακή πιέση. Καλά τα πάμε, η πίεση πέφτει. Αλλά ο κίνδυνος για τον ασθενή μεγαλώνει.
Εν κατακλείδι, αποτελεί πεποίθησή μου ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε να γενόσημα. Αν σχεδιαστεί σωστά, η είσοδος των γενοσήμων θα φέρει πολλαπλά οφέλη. Θα σχεδιαστεί όμως; Πόσοι βάζετε το χέρι στη φωτιά για την αξιοπιστία του Λοβέρδου, των φαρμακοβιομηχανιών, των γιατρών, των φαρμακοποιών, του ΕΟΦ, όλων δηλαδή των εμπλεκομένων; Όσοι έσπειραν στην αποσάθρωση των θεσμών, θερίζουν τώρα τις συνέπειες. Μόνο που δυστυχώς οι συνέπειες δεν αφορουν μόνο αυτούς, αλλά όλους μας.
* Σας συνιστώ να διαβάσετε αυτό το κείμενο καθώς και τα σχόλια που το ακολουθούν. Αξίζει να διαβάσετε και αυτό το άρθρο του scientificamerican που θεωρώ ότι κρατά μια πολύ καλά ζυγισμένη στάση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου