Το περιβάλλον, βασικός πυλώνας αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου

Οι εκλογές της 6ης Μαΐου, οι εκλογές της 17ης Ιουνίου, ίσως και οι επόμενες εκλογές, όταν και όποτε έρθουν, έχουν δυστυχώς ένα κοινό σημείο. Την απουσία του περιβάλλοντος από τα κριτήρια ψήφου. Είναι κατανοητό σε μεγάλο βαθμό. Διανύουμε περίοδο ισχυρότατων κραδασμών στην εθνική οικονομία και την κοινωνία, περίοδο που το πρότερο, άτυπο και σαθρό, αλλά τουλάχιστον υπαρκτό, κοινωνικό συμβόλαιο διαλύεται στα εξ ων συνετέθη, χωρίς ακόμα να φαίνεται έστω αμυδρά στον ορίζοντα ένα νέο νήμα που θα ενώσει το σύνολο των πολιτών αυτής της χώρας. Σε αυτή την περίοδο πρωτοφανών αναταράξεων, το περιβάλλον περνά σε δεύτερη μοίρα, τουλάχιστον αναφορικά με τη βαρύτητά του στην πρόθεση ψήφου.
Κι όμως σήμερα, περισσότερο από ποτέ, το περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει, αν όχι βασικό κριτήριο ψήφου, σίγουρα βασικό πυλώνα αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου. Η Ελλάδα έχει αποτύχει στην business as usual ανάπτυξη και θα συνεχίσει να αποτυγχάνει όσο βασίζεται στα ίδια παθογόνα πρότυπα του παρελθόντος. Τώρα παρουσιάζεται μια νέα ευκαιρία να περάσουμε μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα την αναπτυξιακή διαδικασία, να δώσουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα στη χώρα αγκαλιάζοντας πρώτοι καινοτόμες πράσινες πολιτικές και δράσεις.

Βέβαια αξίζει να σημειωθεί πως μια βιώσιμη πράσινη αναπτυξιακή διαδικασία σημαίνει πολλά περισσότερα από την εγκατάσταση μερικών μεγαβάτ ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σημαίνει πολλά περισσότερα από το κούνημα της περιστασιακής σημαίας που αναγράφει “πράσινη ανάπτυξη” στην ούγια. Σημαίνει θεσμικές μεταρρυθμίσεις, δράσεις σε όλους τους τομείς και άξονες της κοινωνίας και οικονομίας, σημαίνει ανάδειξη των περιβαλλοντικών υπηρεσιών σε τομείς όπως η διαχείριση προστατευόμενων περιοχών και η διαφύλαξη των φυσικών πόρων, σημαίνει ορισμό στιβαρών κριτηρίων αξιολόγησης επενδυτικών προσπαθειών ώστε να προκρίνονται τα πραγματικά πράσινα έργα έναντι των "μαύρων", σημαίνει ανάπτυξη εγχώριων πράσινων δεξιοτήτων και προϊόντων, σημαίνει έμφαση σε πράσινες δράσεις που θα αναδείξουν στρατηγικούς τομείς της χώρας, όπως ο τουρισμός και η γεωργία, σημαίνει “να κάνουμε περισσότερα με λιγότερα”, ήτοι να εξοικονομούμε ενέργεια σε όλους τους τομείς με κάθε δυνατό τρόπο.

Όμως αυτά από μόνα τους δεν επαρκούν. Απαιτείται πρώτα και κύρια αλλαγή αφήγησης, για την κατάθεση πειστικού οράματος για τον τόπο. Απαιτείται αταλάντευτη πολιτική βούληση, με αναλυτικό πλάνο σε μακροχρόνιο και βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, χωρίς παλινωδίες και αντιφατικές ενέργειες. Γιατί, κατά τη μετάβαση σε ένα πράσινο ανταγωνιστικό μέλλον, η γυναίκα του Καίσαρα δεν πρέπει μόνο να είναι, αλλά και να φαίνεται τίμια.
Χρειάζονται διοικητικές αλλαγές για το χτίσιμο εμπιστοσύνης μεταξύ διοίκησης - πολιτών- επιχειρήσεων. Διαφάνεια και δημιουργία των απαραίτητων εργαλείων λήψης αποφάσεων ώστε να περιοριστεί η κακώς εννοούμενη γραφειοκρατία και παράλληλα να διορθωθούν οι αστοχίες στον εποπτικό μηχανισμό. Χρειάζονται κανόνες που θα δημιουργήσουν ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο, επί του οποίου θα κινηθεί απαρέγκλιτα η δημόσια διοίκηση και η επιχειρηματική κοινότητα, εξοβελίζοντας κακές πρακτικές και διεφθαρμένα καθεστώτα.
Απαιτείται θεσμοθέτηση της διαβούλευσης με τους πολίτες, γιατί επιτέλους οι κυβερνήσεις πρέπει να σταματήσουν να φοβούνται τη γνώμη της κοινωνίας. Σε αυτόν τον τόπο, είτε θα πάμε μαζί μπροστά είτε θα πατώσουμε μαζί (σε όλα). Διαβούλευση, λοιπόν, σημαίνει ειλικρινής διάλογος και όχι εκ των προτέρων ανακοίνωση σχεδίων. Σημαίνει θεσμοθετημένες διαδικασίες και ενεργό ρόλο των πολιτών στον σχεδιασμό. Εξάλλου, οι πολίτες είναι αυτοί που κυρίως θα χρηματοδοτήσουν τη μετάβαση σε μια πράσινη, δυναμική και δίκαιη οικονομία κι επομένως θα πρέπει να λάβουν ηθική και υλική ανταπόδοση.

Η αλλαγή στην πολιτική συμβαίνει από ένα μείγμα αντικειμενικών και υποκειμενικών συνθηκών. Kαι παρ' όλο που οι αντικειμενικές πολιτικές συνθήκες δεν είναι αρκετά ώριμες για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου εγκαθίδρυσης του περιβάλλοντος στην κορυφή των αναπτυξιακών διεργασιών, δεν έχουμε τη δυνατότητα να χάσουμε και αυτό το τρένο. Θα διαπράξουμε ένα μεγάλο και ίσως καθοριστικό πολιτικό λάθος, που θα καταστήσει την Ελλάδα όμηρο των ξεπερασμένων rooms-to-let επιλογών. Αν μείνουμε και πάλι παγιδευμένοι ανάμεσα στους ηττημένους, δεν θα πρέπει να κατηγορήσουμε κανέναν άλλο παρά μόνο την κοντόθωρη οπτική μας. Καιρός να αλλάξουμε!

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε σήμερα στη στήλη "Συναντήσεις" της Αυγής