Η βύθιση στην ανέχεια εκατομμυρίων πολιτών στην μια και την άλλη άκρη του Ατλαντικού, η αναπόφευκτη κατάρρευση των χρηματιστηρίων και η επίδειξη πρωτοφανούς μνησικακίας στους χειρισμούς των οικονομικών διενέξεων μεταξύ των κρατών εξέθρεψαν το "Lebensraum" και τη ναζιστική επέλαση.
Ο πόλεμος, καταστροφικός μέχρι τα μπούνια καθώς οδήγησε στον άλλο κόσμο πάνω από 80-90 εκ. ανθρώπους (κυρίως άμαχους), ανέδειξε τη σημασία της κρατικής παρέμβασης. Τα κράτη της Ευρώπης, αλλά και γενικότερα του κόσμου, συνειδητοποίησαν ότι το κράτος δεν μπορεί να είναι θεατής στα δρώμενα. Έπρεπε να πάρει τα ηνία και να προχωρήσει στην ανοικοδόμηση, να υιοθετήσει
"σοσιαλίζουσες" ή/και σοσιαλιστικές πολιτικές, αν ήθελε να σταθεί στα πόδια του.
Εν μέρει αυτό συνέβη γιατί εκείνο τον καιρό η ΕΣΣΔ -με τον κρατικό συγκεντρωτισμό και τα θαύματα της "εκβιομηχάνισης"- έβγαινε παντοδύναμη από τον πόλεμο. Βλέπεις τότε δεν είχαν γίνει ευρέως γνωστά τα σταλινικά ανθραγαθήματα.
Και πράγματι η κρατική παρέμβαση και οι κεϊνσιανές πολιτικές για την δημόσια δαπάνη προς όφελος της απασχόλησης και της παραγωγής δημιούργησαν το "χρυσό αιώνα" της Ευρώπης. Η περίοδος 1940 - 1975 μπορεί να χαρακτηριστεί χρυσή από πολλές απόψεις. Τότε όπως επισήμανε ο Νίξον ήταν όλοι κεϊνσιανοί.
Στο τέλος όμως εκείνης της περίοδου άρχισε να παίρνει εμπρός ο νεοφιλελευθερισμός, εκμεταλλευόμενος την άνοδο της γραφειοκρατίας και τις διάφορες πολιτικές κρίσεις ανά τον κόσμο. Φον Χάγιεκ, Φρίντμαν και οι πολιτικοί τους σύντροφοι -Κάρτερ, Ρήγκαν, Θάτσερ και οι απανταχού δικτάτορες ανά τον κόσμο- άλωσαν τα κάστρα της οικονομίας και επανέφεραν πολύ πιο στιβαρή και χυδαία τη λογική του laissez-faire. Η σοσιαλδημοκρατία παγιδεύτηκε στον τρίτο της δρόμο και άφησε ανενόχλητη μια παρέα ανθρώπων να εξουσιάζει όλο τον κόσμο, μέσα από το πάτημα μερικών κουμπιών στη Γουόλ Στριτ και στο Σίτι.Η κρίση ήταν το φυσικό επακόλουθο, σε μια ιστορία που μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Μια κρίση που όπως όλα δείχνουν έχει πολύ μεγάλη ουρά. Μια κρίση που αν επαληθευθούν τα χειρότερα σενάρια δεν έχει δείξει παρά μόνο την κορυφή του παγόβουνου.
Οι κινήσεις σε ΗΠΑ και Γερμανία δείχνουν μια επιχειρούμενη στροφή προς την άνοδο για μιαν ακόμη φορά του κρατικού παρεμβατισμού. Το κούρεμα -για παράδειγμα- του ιδιωτικού χρέους που επιδιώκει η Μέρκελ και τα μεγάλα πακέτα διάσωσης του Ομπάμα πατάνε σε αυτή τη βάση. Πρόκειται όμως για κινήσεις δειλές απέναντι σε ένα θηρίο που εξακολουθεί να συμπεριφέρεται αλαζονικά και να κινείται στα όρια της κερδοσκοπικής -χρηματοπιστωτικής- σχιζοφρένειας. Όμως, ο πανικός για την "ανάγκη διάσωσης της Ελλάδας με κάθε νεοφιλελεύθερο τρόπο" δείχνει σε πόσο σθαρά θεμέλια στέκεται.
Έχω την άποψη ότι βαδίζουμε ολοταχώς προς μια νέα μετα-κεϊνσιανή παγκόσμια οικονομία. Το θηρίο θα τα "σκατώσει" όσο δεν παίρνει και μετά θα αφήσει το "κράτος" να καθαρίσει, αφού προηγουμένως λάβει τις απαραίτητες εγγυήσεις για το ακαταδιώκτο της μωροφιλοδοξίας του.
Κατ' εμέ, ο (νεο)φιλελευθερισμός θα είναι νεκρός σε λίγα χρόνια ή τέλος πάντων, θα πέσει σε βαθύ κώμα. Το τέλος της ιστορίας, κατά Φουκουγιάμα, ίσως καθρέφτιζε το τέλος της ιδεολογίας που εξέφραζε.
Ένα μόνο πράγμα εύχομαι: η μετάβαση στο νέο που έρχεται (και ακόμα δεν έχει πλήρως αποσαφηνιστεί) να μην αφήσει ελεύθερο χώρο σε νέους επίδοξους Χίτλερ και να φροντίσει να κατευνάσει εγκαίρως τις εθνικιστικές εξάρσεις που ήδη παρατηρούνται σε μεγάλο κομμάτι της παγκόσμιας κοινωνίας. Για να αποτρέψουμε τα χειρότερα χρειαζόμαστε μια νέα φουρνιά πολιτικών, που θα είναι πρόθυμοι να συγκρουστούν με το χρηματοπιστωτικό τέρας και συνάμα θα είναι καλά διαβασμένοι ώστε να αποφύγουν τα ιστορικά λάθη της δεκαετίας του 1920.
Ιστορική η περίοδός μας, αλλά και εξαιρετικά ολισθηρή.
ΥΓ. Μπήκα στη διαδικασία να ξαναδιαβάσω το "Σκοτεινή Ήπειρος" του Μαρκ Μαζάουερ. Συγκλονιστικό βιβλίο, σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Δίνει πολλές απαντήσεις για τους λόγους που οδηγηθήκαμε στην κρίση, για τους λόγους που η ΕΕ δεν είναι ούτε Ευρωπαϊκή ούτε Ένωση, για τις οικονομικές αιτίες που κρύβονται πίσω από τις εντάσεις στη γηραιά -και όχι μόνο- ήπειρο.
ΥΓ2. το σκίτσο κλεμμένο από εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου