Είμαι της άποψης ότι για τους περισσότερους Έλληνες και ειδικά για τους νεότερους, ο εμφύλιος πόλεμος δεν υπήρξε ποτέ. Μετά το 1974, με εξαίρεση λίγων περιπτώσεων, μια άτυπη ομερτά κάλυψε τις ελληνικές οικογένειες, σε μια προσπάθεια ολίγον άγαρμπη να επέλθει η λήθη για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Μικρές κουβεντούλες μπορεί να υπήρχαν, όχι όμως ικανές να ανασύρουν πάθη, γύρω από τα οποία χύθηκε τόσο αίμα, και κυρίως νοοτροπίες, που οδήγησαν στην με περισσή ευκολία αφαίρεση ζωών. Αυτό φάνηκε τη δεκαετία του '80, όταν η Ελλάδα χωρίστηκε (για μιαν ακόμη φορά) στα δυο, σε γαλάζια και πράσινα καφενεία, χωρίς όμως να γίνουν σοβαρές αναγωγές πίσω στα εμφυλιακά χρόνια και κυρίως χωρίς να υπάρξει αφορμή για γενικευμένες συρράξεις. Η αναζωπύρωση των όποιων παθών έπρεπε να παραμείνει σε λογικά επίπεδα, και όντως έμεινε.
Κι όσο περνούν τα χρόνια τόσο πιο εύκολο αμελούνται τα δράματα του εμφυλίου, που φαίνεται να αφορούν πλέον, σχεδόν αποκλειστικά , συνταξιούχους ανθρώπους. Όσο όμως αγνοούνται τόσο δυσκολότερα μελετούνται με αποτέλεσμα να λείπει εν πολλοίς η κρίσιμη γνώση που θα γεννήσει πλούσια συμπεράσματα για τα do's and don'ts στην κοινωνικοπολιτική ζωή. Με άλλα λόγια, όσο λιγότερα ξέρεις τόσο πιο πιθανό είναι να ξανακάνεις τα ίδια λάθη.
Από την άλλη, θα ήταν αφελές να θεωρήσω ότι είναι πιθανό σενάριο η "επανεμφυλιοποίηση" της ελληνικής κοινωνίας, ειδικά όταν πλέον έχουμε κυρίως να κάνουμε με ένα "αποϊδεολογικοποιημένο" ακροατήριο. Τον κόσμο που στην μεγάλη του πλειονότητα έχει σταματήσει να ενδιαφέρεται (αν ποτέ το έπραξε) για ιδεολογικά μετερίζια πάνω στα οποία θα χτίσει την δικιά του εξέλιξη.
(Μια μικρή παρένθεση: Όχι ότι οι ιδεολογίες έφτασαν στο τέλος τους. Με την πτώση του τείχους όμως, χάθηκε ο ένας από τους δυο πόλους που γεννούσαν διάφορες εκδοχές πολιτικών ιδεών, πράγμα που τρόπον τινά οδήγησε στην απογύμνωση των ιδεολογιών από το σκληρό πολιτικό τους περίβλημα, χωρίς όμως να εξαφανίσει πλήρως την πολιτική διάσταση.
Δηλαδή, ο κοινός τόπος πλέον ορίζεται από το μοντέλο που ζούμε; Ναι και όχι. Ναι, γιατί είναι το μοντέλο που έχει επιζήσει και άρα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναπληρωθεί λίαν συντόμως. Όχι, γιατί η αποχαλίνωση αυτού του μοντέλου (ένεκα ελλείψεως αντιπάλου) έχει οδηγήσει στην σημαντική αύξηση των αμφιβολιών γύρω από πολλά στοιχεία του.
Μια τέτοια κατάσταση πιστεύω ότι ζούμε και σήμερα. Η αντίδραση στρέφεται ενάντια στην ελληνική πολιτική ζωή, αλλά αν το επεκτείνουμε λίγο παραπάνω, η αντίδραση εμφανίζει (τουλάχιστον) σοβαρά δείγματα αμφισβήτησης της υφιστάμενης κυρίαρχης πολιτικής ιδεολογίας και ως εκ τούτου ενέχει ΚΑΙ πολιτικό χαρακτήρα -κλείνει η παρένθεση).
Έγραφα λοιπόν ότι δεν θεωρώ πιθανή την τρομακτική αναζωπύρωση των παθών. Όχι μόνο λόγω έλλειψης της "δέουσας" πολιτικής πόλωσης, αλλά και λόγω της σχετικά κοντινής απόστασης που μας χωρίζει από τη φρικτή περίοδο (επιτρέψτε μου την αυθαίρετη επιλογή) 1909 – 1974*, όπου η πόλωση και η αδελφοκτονία είχε καταστεί κάτι συνηθισμένο. Επίσης, θεωρώ απίθανη την ανεξέλεγκτη βία γιατί πολύ απλά λείπουν σήμερα οι κοινωνικοί μηχανισμοί που θα επιτρέψουν τη διάχυση της σε μαζική κλίμακα. Καλώς ή κακώς, το μονοπώλιο της βίας ασκείται σχεδόν αποκλειστικά από τις κρατικές ή/και τις -ακόμα υφιστάμενες αλλά σαφώς με μικρότερη ισχύ- παρακρατικές δομών. Έτσι οι εγγυητές της νόμιμης βίας μπορούν ανά πάσα στιγμή να εξαλείψουν οποιαδήποτε ενοχλητική παρέκκλιση, ασχέτως αν η παρέκκλιση αφορά καθόλα νόμιμες κοινωνικοπολιτικές διεκδικήσεις με καθόλα νόμιμο τρόπο.
Για να μην πολυλογώ, ο εμφύλιος φαίνεται να μην υφίσταται λόγω των αλλαγών στην κοινωνία, αλλά και εξαιτίας του πλαισίου στο οποίο λειτουργούμε. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να δούμε «εμφύλια επεισόδια» υψηλής έντασης και μικρής διάρκειας.
Δεν το κρύβω ότι φοβάμαι δυο πράγματα. Το πρώτο είναι η κόπωση και μια ενδεχόμενη αδυναμία της «πλατείας» να διαμορφώσει στίγμα, να κεντρίσει και να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των πολιτών (μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες, σκέψεις, προτάσεις). Όμως αυτά σε άλλο post.
Το δεύτερο που φοβάμαι είναι η «πρόκληση επεισοδίων», πράγμα που θα «νομιμοποιήσει» την επέμβαση των «νόμιμων» κατόχων του δικαιώματος στη βία (aka ΜΑΤ) και θα τρομάξει τους -στην συντριπτική τους πλειονότητα- φιλήσυχους πολίτες που κατεβαίνουν στο Σύνταγμα. Φοβάμαι, για παράδειγμα, ότι το μεταναστευτικό που διχάζει σήμερα τους πολίτες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός διαχωρισμού των διαδηλωτών σε προστάτες και εχθρούς των μεταναστών. Αρκεί ένα παρόμοιο συμβάν με αυτό που ζήσαμε πριν από λίγες μέρες με τον άνανδρο χαμό του Μανώλη Καντάρη για να πολωθεί επικίνδυνα το κλίμα, να προκαλέσει νέο πογκρόμ από τους -αγαπητούς σε μερίδα της αστυνομίας- χρυσαυγίτες και να διαρρήξει τη χαλαρή σχέση των «συνδιαδηλωτών». Δεν πρέπει να τσιμπήσουμε σε οποιαδήποτε πρόκληση, να μην αντιδράσουμε σπασμωδικά, ώστε την επόμενη μέρα να είμαστε περισσότεροι.
Οι πολίτες του Συντάγματος δεν είναι μια ομοιογενής μάζα. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κρατήσουμε καταρχήν ενιαία την παρουσία μας στην πλατεία και να μην επιτρέψουμε να χωριστούμε σε δυο πόλους «στους πάνω και «στους κάτω». Στους έτσι και τους γιουβέτσι. Μας χωρίζουν πολλά με πολλούς, σίγουρα όμως λιγότερα από όσα θέλουμε να πιστεύουμε. Και αυτό που συμβαίνει στο Σύνταγμα, αγαπητέ Πιτσιρίκο, μπορεί όντως να σημαίνει το έμμεσο τέλος του εμφυλίου.
* 1909 = Κίνημα Γουδή, 1974 = πτώση της χούντας. Ενδιάμεσα, δικτατορίες, βασανιστήρια, δυο παγκόσμιοι και άλλοι δυο βαλκανικοί πόλεμοι κοκ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου